خلاصه مدیریتی

فرایند انتخابات پارلمانی لبنان در تاریخ ۱۵ ماه می ۲۰۲۲ برابر ۲۵ اردیبهشت ماه ۱۴۰۱ از ساعت ۷ صبح (۸:۳۰ به وقت ایران) آغاز و تا ساعت ۱۹ (۲۰:۳۰ به وقت ایران) در سراسر لبنان ادامه یافت. دراین دوره از انتخابات قانونگذاری که هر۴ سال یکبار برگزارمی شود، شهروندان لبنانی برای انتخاب ۱۲۸ نماینده در محل ثبت سند سجلی خود حضور یافته واز میان ۱۰۳ لیست انتخاباتی متشکل از ۷۱۸ نامزد در ۱۵ حوزه انتخاباتی به کاندیدای مورد علاقه خود رای دادند. براساس اعلام وزارت کشور لبنان کمتر از ۴۱ درصد واجدین شرایط در این دوره از انتخابات پارلمانی شرکت کردند. تعداد واجدین رأی در این دوره از انتخابات لبنان ۳،۹۶۷،۵۰۷ نفر بود که در مقایسه با ۳،۷۴۶،۴۸۳ نفری در سال ۲۰۱۸، تعداد ۲۲۱،۰۲۴ نفر بیشتر شده است. از این میان ۱،۳۶۱،۵۴۶ نفر مسیحی و ۲،۵۸۴،۹۹۳ نفر مسلمان هستند.

 مقدمه

 جمهوری لبنان با مساحت ۱۰۴۵۲ کیلومتر مربع و جمعیتی حدود ۵/۴ میلیون نفر در داخل کشور در همسایگی با فلسطین و رژیم صهیونیتسی ودر خط مقدم جبهه مقاومت قرار دارد. لبنان جامعه ای طائفه ای مرکب از ۱۸ فرقه مذهبی دارد. براساس آخرین گزارش ها ۶۳ درصد جمعیت ساکن مسلمان(شیعه، سنی، دروزی و علوی)و۳۷ درصد مسیحی (مارونی، ارمنی و ارتدودکس ) و تعداد اندکی نیز یهودی می باشند. براساس میثاق ملی غیر مکتوب ۱۹۴۳ ، رئیس جمهور سهم  فرقه مارونی مسیحی، رئیس مجلس شیعه و نخست وزیر از میان اهل سنت انتخاب می شود. لبنان در سال ۱۹۴۱ از کشور فرانسه مستقل شد. ساختار نظام سیاسی در لبنان پارلمانی است، پارلمان تنها نهاد رسمی قانون‌گذاری در کشور به حساب می آید و دارای ۱۲۸ نماینده می باشد. نمایندگان پارلمان در این کشور با رأی مستقیم مردم و برای یک دوره چهارساله برگزیده می‌شوند، و هر یک از گروه‌های مذهبی مسلمان و مسیحی نیز سهمیه مشخصی دارند. مهمترین کارکرد پارلمان انتخاب رئیس‌جمهور، رأی اعتماد به دولت و تصویب قوانین و بودجه کشور است. بر اساس عرف موجود رئیس مجلس لبنان بایستی از بین نمایندگان شیعه انتخاب شود و شخص نبیه بری رئیس جنبش امل از سال ۱۹۹۲ تاکنون عهده دار این پست بوده است.

روند اجرایی و شکل گیری انتخابات پارلمانی در لبنان

روند انتخابات مجلس لبنان تا پایان دوره هجدهم براساس قانون انتخابات ۶۰ برگزار می شد و ماهیت آن طوری بود که گروه ها و جریان های سیاسی اصلی لبنان همواره پیروز آن بودند و به مجلس راه می یافتند، اما احزاب و گروه های کوچک سیاسی در سایه این قانون به حاشیه رانده می شدند و توان ورود به مجلس را پیدا           نمی کردند. لذا گروه های اصلی همواره نقش تعیین کننده در پارلمان را داشتند. این روند همیشه مورد اعتراض مردم و گروههای سیاسی بود تا سرانجام کمیته تخصصی در دولت لبنان لایحه جدیدی را برای انتخابات در ۱۹ ژوئن سال ۲۰۱۷ میلادی تصویب و برای بررسی و رای گیری به مجلس ارسال کرد. مجلس نمایندگان لبنان هم در نهایت قانون نسبیت را با رای اکثریت به تصویب رساندند. قانون جدید به نوعی تلاش کرده تا همه جریان ها و گروه های لبنانی را در سطح طائفه ای و منطقه راضی نگه دارد و عدالت بیشتری را در ورود به مجلس برقرار کند. قانون نسبیت به این معنا است که هر گروه و حزبی در حوزه انتخابی خود به اندازه درصد آرای خود در پارلمان نماینده داشته باشد، ولو اینکه جزو لیست های پیشتاز در آن حوزه نباشد. البته هر لیست برای داشتن حداقل یک کرسی در پارلمان باید تعداد آرای کسب شده اش بالاتر از عددی باشد که حاصل تقسیم تعداد شرکت کنندگان در انتخابات بر تعداد کرسی های آن حوزه انتخابی است. در قانون نسبیت، کشور لبنان به ۱۵ حوزه انتخابی تقسیم می شود. این قانون ۱۲۸ کرسی مجلس را به طور مساوی بین مسلمانان و مسیحیان تقسیم کرده و براساس آن، ۶۴ کرسی به مسلمانان و ۶۴ کرسی دیگر به مسیحیان می رسد. از جمله ویژگی های قانون جدید انتخابات، فراهم شدن امکان رای دادن شهروندان لبنانی مقیم خارج کشور بدون نیاز حضوری درلبنان برای اولین بار و دیگر اینکه هر شهروند لبنانی چه در داخل چه در خارج بر اساس محل ثبت سند سجلی خود در انتخابات شرکت می کند و به نامزدهای مرتبط با آن حوزه در قالب لیست های انتخاباتی رای می دهند.

اهمیت انتخابات پارلمانی لبنان

برگزاری انتخابات پارلمانی از اهمیت ویژه ای در جامعه طائفه ای لبنان برخوردار است، چرا که ساختار سیاسی این کشور براساس نظام پارلمانی چیدمان می شود و پارلمان وظیفه انتخاب رئیس جمهور، نخست وزیر و هیئت وزیران را بر عهده دارد. با این وجود گرچه نظام سهمیه ای در لبنان، سهمیه گروهها و طوائف مختلف را در ساختار سیاسی مشخص می سازد، ولی با این حال فراکسیون پیروز می تواند بر تاثیر گذاری بر سایر فراکسیون ها و سهم خواهی از آنها امکان کیفیت بخشی به انتخاب ها از جمله رای به وزرای پیشنهادی دلخواه و همچنین انتخاب رئیس جمهور بر روند سیاسی و اجرایی کشور تاثیر به سزایی داشته باشد.

شعارهای انتخاباتی احزاب مهم لبنان در انتخابات پارلمان

هر یک از احزاب و گروه های لبنانی برای ورود به رقابت های انتخاباتی و برای جذب مخاطبان مردمی شعاری را برای خود انتخاب نمودند. مهمترین این شعارها:

۱-حزب الله و جنبش امل : می مانیم ولبنان را می سازیم و آباد می کنیم.

۲- حزب نیروهای لبنانی(القوات) به ریاست سمیر جعجع: خلع سلاح حزب الله و آزاد سازی لبنان از دست ایران

سهمیه طوائف لبنانی در پارلمان
ردیف	حجم جمعیتی مسلمانان در لبنان ۶۳% کل جمعیت		حجم جمعیتی مسیحیان در لبنان ۳۷% کل جمعیت		جمع
	سهمیه مسلمان در پارلمان ۵۰% ظرفیت یا ۶۴ نماینده		سهیمه مسیحیان پارلمان ۵۰% ظرفیت یا ۶۴ نماینده
۱	شیعیان	۲۷	مارونی‌	۳۴	۶۱
۲	اهل تسنن	۲۷	روم ارتدوکس	۱۴	۴۱
۳	دروز	۸	روم کاتولیک	۸	۱۶
۴	علوی	۲	ارمنی‌ها	۶	۸
۵			پروتستان	۱	۱
۶			اقلیت‌ها	۱	۱
جمع		۶۴		۶۴	۱۲۸

 

 دخالت بیگانگان در انتخابات لبنان

چند ماه قبل از برگزاری انتخابات پارلمانی، گزارش هایی که از فضای میدانی لبنان دریافت می شد، بیانگر آن بود که برخی کشورهای خارجی قصد مدیریت فضای انتخاباتی لبنان را دارند. سفارت امریکا و عربستان از جمله سفارت خانه هایی بودند که طی دو سال اخیر اقدامات سازماندهی شده ای را برای مدیریت پارلمان آینده در دستور کار خود قرار داده اند. این موضوع حتی در سخنرانی دوره ای دبیرکل حزب الله لبنان هم مطرح شد . همچنین برپایی ملاقاتهای متعدد سفیر امریکا و همچنین برگزاری میهمانی های متعدد سفیر عربستان به مناسبت ماه رمضان در غالب افطاری با رهبران گروههای مخالف مقاومت را می توان اشاره نمود. تهیه لیست انتخاباتی توسط سفارتخانه های خارجی، حمایت رسانه ای و حمایت مالی و همچنین رفت آمد عوامل سفارت امریکا و عربستان به حوزه های محل رای گیری از جمله دخالت بیگانگان در روند انتخابات بوده است.

نتایج انتخابات سال ۲۰۲۲

سرانجام بیستمین دوره انتخابات پارلمانی لبنان در دو مرحله انجام شد.

مرحله اول: اولین مرحله انتخابات برای شهروندان لبنانی مقیم خارج در روز جمعه ۱۶ اردیبهشت و روز یکشنبه ۱۸ اردیبهشت برگزار شد. این دوره از انتخابات شاهد افزایش بی‌سابقه ثبت‌نام رأی‌دهندگان ساکن خارج از کشور بوده است. ۲۲۵ هزار و ۱۱۴ شهروند لبنانی خارج از کشور برای رأی دادن در انتخابات ثبت‌نام کردند. میزان مشارکت شهروندان لبنانی مقیم خارج کشور حدود ۶۰ درصد بود.

مرحله دوم: انتخابات مرحله دوم هم در ۱۵ ماه می ۲۰۲۲ برابر ۲۵ اردیبهشت ماه ۱۴۰۱ در تمامی جغرافیای لبنان و البته در سایه تبلیغات پررنگ گروهها، احزاب و همچنین تهدیدات رژیم صهیونیستی وحمایت آشکار مالی و سیاسی سفرای عربستان و امریکا انجام شد و تعداد ۱۲۸ نماینده از بین ۱۰۳ لیست و ۷۱۸ نامزد در ۱۵ حوزه انتخاباتی توسط شهروندان انتخاب شدند. میزان مشارکت کلی شهروندان داخل کشورکمتر از ۴۱ درصد  و بیشترین مشارکت مربوط به بخش شیعیان، و کمترین بخش شرکت کننده مربوط جامعه اهل تسنن بوده است. شایان ذکر است به منظور تضمین شفافیت انتخابات لبنانی های مقیم ، از قلم‌های الکترونیک برای نوشتن رأی استفاده شدکه این قلم ها مستقیما به دفتر مرکزی در وزارت خارجه لبنان در بیروت متصل بود.

جریان های مطرح در این دوره از انتخابات

اول: جریان مقاومت:

لیست‌های ائتلاف ۸ مارس شامل حزب‌الله، جنبش امل، «التیار الوطنی الحر» (جریان آزاد ملی) و «تیار المرده» جریان المرده

دوم: مخالفین جریام مقاومت

• جریان المستقبل به رهبری سعد الحریری در این دوره انتخابات را تحریم و در آن شرکت نکرد.
• حزب «التقدمی الاشتراکی» (به ریاست ولید جنبلاط)
• حزب «القوات اللبنانیه» (به ریاست سمیر جعجع)
• جنبش جامعه مدنی «التغییریه»: این جریان برخاسته از اعتراض‌های گسترده در ۱۷ اکتبر سال ۲۰۱۹ می باشد و توسط امریکا مدیریت می شود.

جدول وضعیت آراءگروههای سیاسی در انتخابات پارلمانی سال ۲۰۲۲

ردیف	عنوان	تعداد نماینده	تعداد نماینده	تعداد نماینده
		۲۰۰۹	۲۰۱۸	۲۰۲۲
۱	جریان المستقبل	۲۶	۲۰	۶
۲	جنبش آزاد ملی به رهبری جبران باسیل	۱۹	۲۹	۱۸
۳	جنبش امل به رهبری نبیه بری	۱۳	۱۶	۱۵
۴	حزب الله لبنان	۱۲	۱۳	۱۳
۵	حزب نیروهای لبنانی (القوات) به رهبری سمیر جعجع	۸	۱۴	۲۰
۶	حزب سوسیالیست ترقی خواه لبنان	۷	۹	۹
۷	مستقل‌ها	**	۸	۱۱
۸	جامعه مدنی	۰	۰	۱۵
	حزب کتائب لبنان			۵
۹	سایر گروههای لبنان(۹ گروه اقلیت)	۲۷	۱۵	۱۶
	جمع	۱۲۸	۱۲۸	۱۲۸

 

 

تحلیل:

انتخابات لبنان علیرغم همه مشکلات و چالش ها و دخالت های امریکا و عربستان سعودی در موعد مقرر برگزار شد. علیرغم مشکلات شدید اقتصادی و کاهش ارزش پول ملی از ۱۵۰۰ لیر به ۳۰۰۰۰ لیر در مقابل دلار و بحران شدید سوخت، برق و نان، حدود ۴۱ درصد از شهروندان در این دوره انتخابات مشارکت داشتند که البنه به نسبت سال ۲۰۱۸ کاهش ۸ درصدی داشته است. اما از ان جهت که بدخواهان تلاش داشتند این انتخابات برگزار نشود و لبنان به سمت جنگ داخلی کشیده شود، نفس برگزاری این انتخابات با حمایت جریان مقاومت یک پیروزی و موفقیت برای مردم لبنان به حساب می آید، چون کشور در مسیر قانون و صحیحی قرارگرفته است. از نظر موفقیت گروههای سیاسی و ارزیابی آنها نیز باید گفت: شیعیان موفق ترین بودند، چون از نظر آماری بیشترین مشارکت کننده را در انتخابات داشتند و رای آنها نیز به جریان مقاومت بود. و لذا تمام سهمیه شیعیان یعنی ۲۷ کرسی سهمیه طائفه ای بلکه بیشتر را هم بدست آوردند. البته حزب نیروهای لبنانی(القوات) به رهبری سمیر جعجع هم توانست بیشترین آراء جامعه مسیحیان مارونی را به خود جلب نماید و ۲۰ کرسی بدست آورد. البته این افزایش محبوبیت(سمیر جعجع) به علت رادیکال شدن شهروندان مسیحی مارونی در مقابل مسلمانان ارزیابی نمی شود، بلکه افزایش آراء احتمالا بخاطر شرایط بد اقتصادی کشور و ممکن است بصورت خرید انجام شده باشد. وزن و جایگاه اهل تسنن بخاطر کناره گیری سعد حریری رئیس جریان المستقبل از انتخابات کاهش محسوسی داشت و لذا در یک بهت و حیرت خاصی قرار دارد. جریان ملی آزاد (متحد حزب الله) هم به دلایل گوناگون از آراء کمتری نسبت به قبل برخوردار شد و همین امر باعث شد تا میزان آرائ جریان مقاومت از نظر کمی با کاهش روبرو شود.

در خصوص جریان مقاومت در این دوره از انتخابات باید گفت: جریان داخلی مخالف مقاومت، پس از هجمه گسترده و حملات رسانه‌ای و روانی شدید و بحران‌سازی‌ها،تمام تلاش خود را بکار بست تا مانع دستیابی مقاومت به حداقل کرسی های پارلمان شود. از سوی دیگر با وجود اینکه سفارت امریکا و عربستان تحرکات زیادی در مناطق شیعه نشین جهت برهم زدن آرایش انتخاباتی کردند، ولی در نهایت با تدبیر بی سابقه حزب الله و سخنرانی های روشنگرانه و امید بخش دبیرکل حزب در سه تجمع انتخاباتی در ضاحیه جنوبی بیروت، مناطق جنوب لبنان، بعلبک و هرمل موجب شد تا مردم با حضور چشمگیر خود ازجریان مقاومت در مناطق شیعی حمایت کامل کنند. به هر ترتیب جریان مقاومت توانست با کسب ۶۲ کرسی وضعیت سیاسی خود در پارلمان آینده را تثبیت نماید. البته در دوره نوزدهم جریان مقاومت۷۱ کرسی از مجموع ۱۲۸ کرسی را بدست آورده بود و نقش پرنفوذی در روند کار دولت و کشور داشت.

البته در خصوص علت کاهش آماری تعداد کرسی های مقاومت می توان به دو نکته اشاره نمود. اول ریزش آراء جریان ملی آزاد، که به دلیل پول پاشی فراوان سفارت عربستان سعودی در بخش مسیحی نشین صورت گرفت و این موضوع باعث افزایش آراء حزب نیروهای لبنانی و به نفع سمیر جعجع تمام شد. عامل دوم جریان سازی سفارت امریکا وتشکیل جامعه مدنی بود که البته با اعتراضات مدنی در ۲۰۱۹ شکل گرفت و توانست آراء خاکستری بخش سنی نشین و مسیحی نشین را بخود جذب نماید. 

اما دقیق ترین تحلیل انتخابات از بعد کیفی و تاثیرات دراز مدت را شخص دبیرکل حزب الله ارائه داد: «هیچ گروهی سیاسی‌ در کشور نیست که بتواند ادعا کند اکثریت پارلمانی را بدست آورده است. ما امروز در برابر مجموعه‌ای از فراکسیون‌های پارلمانی و احزاب سیاسی و نمایندگان جدید و مستقل قرار داریم که شاید مصلحت لبنان و مردم کشور در همین چیزی بوده که رخ داده و اینکه نه این گروه و نه آن گروه اکثریت را به دست نیاورد".

البته در خاتمه باید گفت: با توجه به چیدمان نامشخص و غیر قابل پیش بینی بودن مواضع نمایندگان مستقل     (۱۱ کرسی) و همچنین جریان مدنی غربگرا ( ۱۵ کرسی) و ۹ گروه اقلیت(۱۶ کرسی) نمیتوان در خصوص وضعیت پارلمان آینده نظر قطعی داد. البته پرواضح است که گروههای سیاسی بر سر انتخاب رئیس مجلس جدید، تاییدکابینه پیشنهادی و همچنین انتخاب رئیس جمهور با مشکل جدی مواجه خواهد شد، لذا به نظر می رسد، حضور نمایندگان جامعه مدنی و همچنین کسب اکثریت کرسی های پارلمان سهمیه مسیحیان مارونی توسط سمیر جعجع رهبر حزب القوات که سابقه دشمنی با حزب الله و همکاری با داعش و رژیم صهیونیستی را نیز درکارنامه سیاسی خود دارد، می تواند فراکسیون مقاومت را با چالش روبرو کند. به احتمال زیاد سمیرجعجع کاندیدای ریاست جمهوری نیز خواهد بود که این امر می تواند تشکیل کابینه و ریاست جمهوری را فرسایشی و مشکلات متعددی را برای لبنان رقم بزند.

غلامحسین احمدی – کارشناس لبنان

۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۱

 

منابع:

https://elections.gov.lb/%d8%a7%d9%84%d9%86%d9%8a%d8%a7%d8%a8%d9%8a%d8%a9/2022/%d8%a7%d9%84%d8%af%d9%88%d8%a7%d9%8a%d8%b1-%d8%a7%d9%84%d8%a7%d9%86%d8%aa%d8%ae%d8%a7%d8%a8%d9%8a%d8%a9/%d8%a7%d9%84%d8%af%d9%88%d8%a7%d9%8a%d8%b1-%d8%a7%d9%84%d8%a7%d9%86%d8%aa%d8%ae%d8%a7%d8%a8%d9%8a%d8%a9-%d9%88%d8%aa%d9%88%d8%b2%d9%8a%d8%b9-%d8%a7%d9%84%d9%85%d9%82%d8%a7%d8%b9%d8%af-ar.aspx

https://www.almayadeen.net/news/politics/%D9%81%D8%AA%D8%AD-%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%83%D8%B2-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%B9-%D8%A3%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D9%8A%D9%86-%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86%D9%8A%D9%8A%D9%86-%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8-%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3-%D9%86%D9%8A%D8%A7